ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW
z dnia 17 grudnia 2002 r.
w sprawie szczegółowych warunków
bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego.
(Dz. U. Nr 239, poz. 2029)
Na podstawie art. 45 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. - Prawo atomowe (Dz. U. z 2001 r. Nr 3, poz. 18, Nr 100, poz. 1085 i Nr 154, poz. 1800 oraz z 2002 r. Nr 74, poz. 676 i Nr 135, poz. 1145) zarządza się, co następuje:
Rozdział 1
Przepisy ogólne
§ 1. Rozporządzenie określa:
1) wymagania techniczne i wymagania ochrony radiologicznej dotyczące pracowni stosujących źródła promieniotwórcze lub urządzenia zawierające takie źródła oraz wymagania dotyczące urządzeń wytwarzających promieniowanie jonizujące i pracowni stosujących takie urządzenia;
2) zasady pracy ze źródłami promieniotwórczymi, urządzeniami zawierającymi takie źródła oraz urządzeniami wytwarzającymi promieniowanie jonizujące, stosowanymi poza pracowniami, o których mowa w pkt 1;
3) sposób prowadzenia kontroli źródeł promieniowania jonizującego oraz ewidencji źródeł promieniotwórczych;
4) wzór karty ewidencyjnej do prowadzenia ewidencji źródeł promieniotwórczych.
§ 2. Rozporządzenie nie dotyczy aparatów rentgenowskich o energii promieniowania do 300 keV stosowanych w celach medycznych i pracowni stosujących te aparaty.
§ 3. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:
1) "akceleratorze" - rozumie się przez to urządzenie wytwarzające promieniowanie jonizujące w wyniku przyspieszania cząstek naładowanych, w szczególności: przyspieszacz liniowy, betatron, cyklotron, generator neutronów;
2) "aparacie rentgenowskim" - rozumie się przez to aparat lub zestaw składający się z urządzeń przeznaczonych do wytwarzania i wykorzystywania promieniowania rentgenowskiego, w którym źródłem promieniowania jonizującego jest lampa rentgenowska;
3) "grupach izotopów" - rozumie się przez to grupy, na które dzieli się izotopy promieniotwórcze w zależności od wartości skutecznej dawki obciążającej przy jednostkowym wniknięciu izotopu do organizmu;
4) "otwartym źródle promieniotwórczym" - rozumie się przez to źródło promieniotwórcze niebędące zamkniętym źródłem promieniotwórczym;
5) "pomieszczeniu do napromieniania" - rozumie się przez to pomieszczenie, w którym w celu napromieniania jest wyprowadzana wiązka promieniowania z zainstalowanego akceleratora, aparatu rentgenowskiego lub urządzenia zawierającego zamknięte źródło promieniotwórcze, oraz pomieszczenie, w którym w celu napromieniania jest wyprowadzane źródło promieniotwórcze z urządzenia zawierającego zamknięte źródło promieniotwórcze;
6) "pomieszczeniu terapeutycznym" - rozumie się przez to pomieszczenie do napromieniania, w którym wyprowadzana wiązka promieniowania lub wyprowadzane źródło promieniotwórcze są wykorzystywane do prowadzenia leczenia promieniowaniem jonizującym;
7) "pracowni" - rozumie się przez to pracownię rentgenowską, pracownię akceleratorową i pracownię izotopową;
8) "pracowni akceleratorowej" - rozumie się przez to zespół pomieszczeń z zainstalowanym akceleratorem, w skład których wchodzi co najmniej jedno pomieszczenie do napromieniania;
9) "pracowni izotopowej" - rozumie się przez to pomieszczenie lub zespół pomieszczeń przeznaczonych do pracy z otwartymi lub zamkniętymi źródłami promieniotwórczymi oraz urządzeniami zawierającymi zamknięte źródła promieniotwórcze;
10) "pracowni rentgenowskiej" - rozumie się przez to pomieszczenie do pracy z aparatem rentgenowskim lub zespół pomieszczeń składających się przynajmniej z jednego pomieszczenia do pracy z aparatem rentgenowskim lub pomieszczenia do napromieniania;
11) "sterowni" - rozumie się przez to pomieszczenie, z którego kieruje się zdalnie pracą akceleratora, aparatu rentgenowskiego lub urządzenia zawierającego zamknięte źródło promieniotwórcze;
12) "śluzie sanitarno-dozymetrycznej" - rozumie się przez to wydzielony teren pracowni izotopowej z otwartymi źródłami promieniotwórczymi, wyposażony w stacjonarny przyrząd dozymetryczny i urządzenia sanitarne (umywalkę, a jeżeli wymagają tego prowadzone prace, również natrysk), przystosowany do usuwania zewnętrznych skażeń promieniotwórczych z powierzchni ciała ludzkiego, ze środków ochrony indywidualnej oraz do zmiany odzieży i obuwia roboczego;
13) "świadectwie źródła" - rozumie się przez to dokumentację źródła promieniotwórczego, sporządzoną przez producenta tego źródła;
14) "świadectwie wyjściowego materiału promieniotwórczego" - rozumie się przez to dokumentację wyjściowego materiału promieniotwórczego, sporządzoną przez producenta tego materiału;
15) "typie zamkniętego źródła promieniotwórczego" - rozumie się przez to zespół cech konstrukcyjnych i parametrów fizycznych charakteryzujących punktowe, powierzchniowe oraz liniowe źródło promieniotwórcze, w tym rodzaj wykorzystywanego promieniowania jonizującego;
16) "wyjściowym materiale promieniotwórczym" - rozumie się przez to materiał tarczowy otrzymany z reaktora jądrowego lub inny materiał wykorzystywany do produkcji źródeł promieniotwórczych;
17) "zamkniętym źródle promieniotwórczym" - rozumie się przez to źródło promieniotwórcze o takiej budowie, która w warunkach określonych dla jego stosowania uniemożliwia przedostanie się do środowiska zawartej w nim substancji promieniotwórczej;
18) "zezwoleniu" - rozumie się przez to zezwolenia na wykonywanie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące.
§ 4. Bezpieczeństwo pracy ze źródłami promieniowania jonizującego wymaga przestrzegania zasady ograniczenia narażenia, przez skracanie czasu narażenia, zwiększanie odległości od źródła promieniowania jonizującego, ograniczanie pola tego promieniowania i eliminowanie skażeń promieniotwórczych, w szczególności przez:
1) stosowanie wyposażenia i sprzętu zgodnie z ich przeznaczeniem i zaleceniami producenta;
2) stosowanie środków ochrony indywidualnej;
3) dopuszczanie do pracy na poszczególnych stanowiskach pracy osób przeszkolonych i posiadających kwalifikacje wymagane do pracy na tych stanowiskach;
4) stałą kontrolę parametrów stosowanych procedur oraz bieżącą kontrolę i konserwację eksploatowanych urządzeń.
Rozdział 2
Wymagania techniczne i wymagania ochrony radiologicznej dotyczące pracowni stosujących źródła promieniotwórcze lub urządzenia zawierające takie źródła oraz wymagania dotyczące urządzeń wytwarzających promieniowanie jonizujące i pracowni stosujących takie urządzenia
§ 5. 1. Pracownie akceleratorowe, izotopowe i pracownie rentgenowskie stosujące aparaty rentgenowskie o energii promieniowania powyżej 300 keV lokalizuje się w:
1) niemieszkalnych obiektach budowlanych lub
2) niemieszkalnej części budynku, o ile pomieszczenia pracowni nie przylegają do pomieszczeń mieszkalnych lub przeznaczonych do stałego pobytu osób, z zastrzeżeniem § 16.
2. Pracownie izotopowe lokalizuje się w miejscach zabezpieczonych przed zalaniem wodą w budynkach zaliczonych, zgodnie z przepisami prawa budowlanego, co najmniej do klasy D odporności pożarowej, przy czym pomieszczenia, w których są przechowywane źródła i odpady promieniotwórcze - co najmniej do klasy B odporności pożarowej.
3. Wejście do pracowni oznacza się tablicami informacyjnymi, których wzory są określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia.
4. Stopień osłabienia promieniowania jonizującego przez ściany zewnętrzne i stropy pracowni zapobiega otrzymaniu przez osoby z ogółu ludności w ciągu kolejnych 12 miesięcy dawki skutecznej (efektywnej) promieniowania jonizującego, związanej z prowadzeniem działalności z promieniowaniem jonizującym w pracowni, nieprzekraczającej 0,1 milisiwerta (mSv), z uwzględnieniem czasu narażenia tych osób, rodzaju prowadzonych w pracowni prac i rodzaju stosowanych osłon.
5. Pracownię wyposaża się, zależnie od rodzaju prowadzonych prac, w:
1) sprzęt dozymetryczny dostosowany do używanych źródeł promieniowania jonizującego;
2) stałe lub ruchome osłony przed promieniowaniem jonizującym;
3) pojemniki do przechowywania źródeł i odpadów promieniotwórczych;
4) środki ochrony indywidualnej przed skażeniami promieniotwórczymi i napromienieniem;
5) wentylację grawitacyjną, chyba że dla danego rodzaju lub klasy pracowni jest wymagana wentylacja mechaniczna, a jeżeli producent urządzeń zainstalowanych w pracowni tego wymaga, także w klimatyzację;
6) instalację wodną i kanalizacyjną.
6. Źródła i odpady promieniotwórcze przechowuje się w sposób uniemożliwiający rozprzestrzenianie się skażeń promieniotwórczych.
7. Miejsce przechowywania źródeł promieniotwórczych oznacza się tablicą informacyjną, której wzór jest określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia.
8. W pomieszczeniu, w którym są przechowywane źródła lub odpady promieniotwórcze, nie przechowuje się substancji łatwopalnych, wybuchowych, wydzielających opary żrące i powodujących korozję, a także gazów sprężonych.
9. Dokumentacja pracowni zawiera:
1) zezwolenie;
2) regulamin pracy;
3) instrukcje pracy ze źródłami promieniowania jonizującego, ustalające szczegółowe postępowanie w zakresie ochrony radiologicznej dla każdego rodzaju wykonywanych prac;
4) zakładowy plan postępowania awaryjnego;
5) rejestr wyników pomiarów dozymetrycznych w środowisku pracy;
6) wykaz pracowników wykonujących pracę w pracowni, z podziałem na kategorie A i B;
a. w zależności od rodzaju prac prowadzonych w pracowni, także:
7) opisy techniczne i instrukcje obsługi akceleratorów, aparatów rentgenowskich lub urządzeń zawierających źródła promieniotwórcze;
8) instrukcję postępowania przeznaczoną dla pacjentów, którym podano substancję promieniotwórczą w celu medycznej diagnostyki lub leczenia;
9) instrukcje obsługi i świadectwa wzorcowania sprzętu dozymetrycznego;
10) ewidencję źródeł i odpadów promieniotwórczych;
11) rejestr dawek indywidualnych promieniowania jonizującego otrzymanych przez pracowników.
§ 6. W przypadku pracowni izotopowej z zamkniętymi źródłami promieniotwórczymi oraz pracowni izotopowej z urządzeniami zawierającymi źródła promieniotwórcze (pracownie klasy Z):
1) powierzchnia pomieszczenia, w którym są prowadzone prace ze źródłami promieniotwórczymi, nie może być mniejsza niż 10 m2, przy czym w pracowni klasy Z przeznaczonej do celów medycznych powierzchnia pomieszczenia terapeutycznego nie może być mniejsza niż 20 m2;
2) wielkość wolnej powierzchni w pomieszczeniach przeznaczonych do prac ze źródłami promieniotwórczymi nie może być mniejsza niż 5 m2 na jednego pracownika wykonującego pracę w pracowni.
§ 7. 1. Powierzchnia pomieszczenia, w którym jest zainstalowany aparat rentgenowski defektoskopowy lub inny aparat rentgenowski o energii promieniowania powyżej 300 keV w pracowni rentgenowskiej, nie może być mniejsza niż 20 m2.
2. Powierzchnia pomieszczenia pracowni rentgenowskiej, w której jest zainstalowany aparat rentgenowski o energii promieniowania do 300 keV, nie może być, z zastrzeżeniem § 8, mniejsza niż 10 m2, chyba że w zezwoleniu określono inaczej.
3. Wysokość pomieszczenia weterynaryjnej pracowni rentgenowskiej, w którym jest zainstalowany aparat rentgenowski, nie może być mniejsza niż 2,5 m, a jeżeli łączny czas przebywania w nim pracownika nie przekracza czterech godzin na dobę, nie może być mniejsza niż 2,2 m.
4. Powierzchnia pomieszczenia do napromieniania w pracowni akceleratorowej nie może być mniejsza niż 20 m2, chyba że w zezwoleniu określono inaczej.
5. W pracowniach akceleratorowych, rentgenowskich z wyjątkiem weterynaryjnych pracowni rentgenowskich, oraz w pracowniach klasy Z z wydzieloną sterownią:
1) wejście do takiej pracowni wyposaża się w sygnalizację świetlną informującą o włączeniu zasilania aparatu lub akceleratora wysokim napięciem lub umieszczeniu źródła promieniotwórczego w pozycji roboczej;
2) geometria ustawienia osłon stałych wyklucza możliwość padania pierwotnej wiązki promieniowania jonizującego na drzwi do pomieszczenia do napromieniania;
3) w pomieszczeniach terapeutycznych instaluje się wentylację mechaniczną nawiewno-wyciągową zapewniającą co najmniej 6-krotną wymianę powietrza na godzinę, chyba że producent zainstalowanego źródła promieniowania jonizującego wymaga częstszej wymiany powietrza;
4) konstrukcja drzwi umożliwia ich otwarcie od wewnątrz i od zewnątrz pomieszczenia do napromieniania.
6. Poza wymaganiami określonymi w ust. 5:
1) w pracowniach akceleratorowych, rentgenowskich z wyjątkiem weterynaryjnych pracowni rentgenowskich, oraz w pracowniach klasy Z, z wydzielonymi sterowniami zapewnia się łączność głosową i wizualną między sterownią a pomieszczeniem terapeutycznym;
2) w pracowniach akceleratorowych i rentgenowskich z wyjątkiem weterynaryjnych pracowni rentgenowskich, z wydzielonymi sterowniami stosuje się system uniemożliwiający włączenie zasilania aparatu rentgenowskiego lub akceleratora wysokim napięciem przy otwartych drzwiach do pomieszczenia do napromieniania;
3) w pracowniach klasy Z z wydzieloną sterownią stosuje się system powodujący umieszczenie źródeł w pozycji ochronnej, przy otwieraniu drzwi do pomieszczenia do napromieniania.
§ 8. 1. Powierzchnia pomieszczenia weterynaryjnej pracowni rentgenowskiej wykonującej badania małych zwierząt, w którym jest zainstalowany aparat rentgenowski, ma zapewnić, żeby przy typowym badaniu diagnostycznym - w przypadku aparatu przenośnego lub przy zawieszonej głowicy i wiązce skierowanej w dół - źródło promieniowania znajdowało się co najmniej 1 m od najbliższej ściany.
2. Powierzchnia pomieszczenia weterynaryjnej pracowni rentgenowskiej dla zwierząt większych, w którym jest zainstalowany aparat rentgenowski, ma zapewnić, żeby źródło promieniowania znajdowało się co najmniej 1,5 m od najbliższej ściany.
§ 9. W urządzeniach wytwarzających promieniowanie jonizujące, niewykorzystywane do celów diagnostycznych, terapeutycznych lub zastosowań naukowych i technicznych, emitowane przez lampy próżniowe wzbudzane przez napięcie przekraczające 5 kV, moc dawki tego promieniowania w odległości 0,05 m od dowolnej dostępnej powierzchni urządzenia nie może przekraczać 5 mikrogrejów na godzinę (5 µGy/h).
§ 10. 1. Aparaty rentgenowskie oraz akceleratory:
1) użytkuje się zgodnie z wymaganiami środowiskowymi i warunkami zasilania elektrycznego określonymi w opisie technicznym oraz zgodnie z instrukcją eksploatacyjną;
2) konserwuje się zgodnie z zaleceniami określonymi w instrukcji eksploatacyjnej;
3) poddaje się regularnej kontroli zgodnie z programem zapewnienia jakości i kontroli kalibracji.
2. Budowa aparatów rentgenowskich oraz akceleratorów zapewnia bezpieczeństwo elektryczne i mechaniczne przez:
1) ochronę przed niebezpieczeństwem urazu, mogącego powstać w wyniku dotknięcia aparatu rentgenowskiego lub akceleratora;
2) ochronę przed powstaniem temperatury lub łuku elektrycznego, mogących spowodować niebezpieczeństwo.
§ 11. 1. Budowa aparatów rentgenowskich zapewnia:
1) możliwość zamontowania ograniczników promieniowania odpowiadających przeznaczeniu aparatu rentgenowskiego;
2) ograniczenie mocy dawki promieniowania przy zamkniętym okienku wiązki promieniowania i przy najwyższych parametrach eksploatacji podanych przez producenta do wartości, która nie przekracza:
a) 25 µGy/h w odległości 0,5 m od ogniska lampy - dla aparatów rentgenowskich stosowanych do dyfrakcji promieni rentgenowskich, mikroradiografii i rentgenowskiej analizy spektralnej,
b) 2,5 mGy/h, dla napięcia do 200 kV włącznie, lub 10 mGy/h, dla napięcia powyżej 200 kV, w odległości 1 m od ogniska lampy - dla pozostałych rodzajów aparatów rentgenowskich;
3) dla aparatów rentgenowskich, w których obudowa ochronna osłania lampę rentgenowską oraz napromieniany obiekt, ograniczenie mocy dawki w odległości 0,1 m od dostępnej powierzchni obudowy do wartości, która nie przekracza:
a) 7,5 µGy/h (aparaty rentgenowskie w pełni ochronne),
b) 25 µGy/h (aparaty rentgenowskie o wysokiej ochronności).
2. Aparaty rentgenowskie w pełni ochronne i aparaty rentgenowskie o wysokiej
ochronności wyposaża się w dwa niezależne zabezpieczenia, uniemożliwiające ich
eksploatację przy otwarciu obudowy.
3. Aparatów rentgenowskich w pełni ochronnych nie wyposaża się w zabezpieczenia, o których mowa w ust. 2, jeżeli stosowanie aparatu rentgenowskiego nie pozwala na zamknięcie jego obudowy, a moc dawki w dostępnym miejscu otwartej obudowy nie przekracza 7,5 µGy/h.
4. Aparatów rentgenowskich o wysokiej ochronności nie wyposaża się w zabezpieczenia, o których mowa w ust. 2, jeżeli moc dawki w przestrzeni wewnętrznej aparatu rentgenowskiego, przy maksymalnych parametrach, w żadnym punkcie nie przekracza 0,25 mGy/h albo stosowanie aparatu rentgenowskiego nie pozwala na zamknięcie jego obudowy, a moc dawki w dostępnym miejscu otwartej obudowy nie przekracza 25 µGy/h.
5. Aparaty rentgenowskie diagnostyczne do celów weterynaryjnych wyposaża się w:
1) filtry umożliwiające filtrację nie mniejszą niż wartość równoważna 1,5 mm aluminium (Al);
2) przycisk do zdalnego wyzwalania ekspozycji zapewniający operatorowi zachowanie odległości co najmniej 2 m od ogniska lampy;
3) urządzenie sygnalizujące w sposób akustyczny lub optyczny wykonanie ekspozycji; sygnalizacja ma być widoczna i słyszalna z miejsca uruchomienia wyzwalacza;
4) wskaźniki natężenia prądu i napięcia na lampie rentgenowskiej;
5) świetlny wskaźnik napromienianego pola, zapewniający średnie natężenie oświetlenia pola nie mniejsze niż 100 lx (luksów) w płaszczyźnie prostopadłej do osi wiązki w odległości 1 m od ogniska, jeżeli odległość ta w normalnych warunkach pracy jest mniejsza niż 1 m.
§ 12. 1. Akcelerator terapeutyczny zapewnia:
1) bezpieczeństwo pacjenta podczas leczenia;
2) sygnalizację obecności wiązki promieniowania w pomieszczeniu terapeutycznym oraz w sterowni;
3) kontrolę dawki promieniowania i mocy dawki promieniowania z użyciem dwóch niezależnych od siebie torów dozymetrycznych;
4) zachowanie zapisu wskazań dotyczących dawki promieniowania po zakończeniu napromieniania.
2. Budowa akceleratora zapewnia zakończenie lub przerwanie napromieniania, w przypadku gdy:
1) w sytuacji prawidłowego przebiegu terapii promieniowaniem jonizującym, system pomiaru dawki promieniowania wskazał osiągnięcie wartości dawki promieniowania ustalonej przed rozpoczęciem napromieniania;
2) występuje różnica między wskazaniami niezależnych torów dozymetrycznych przekraczająca 5% tych wskazań;
3) pomiar czasu napromieniania osiągnął wartość ustaloną przed rozpoczęciem napromieniania.
§ 13. 1. W zależności od aktywności stosowanych jednocześnie izotopów promieniotwórczych i ich przynależności do grupy izotopów promieniotwórczych pracownie izotopowe z otwartymi źródłami promieniotwórczymi zalicza się do klasy III, II i I, zgodnie z załącznikiem nr 3 do rozporządzenia.
2. Grupy izotopów, o których mowa w ust. 1, są określone w załączniku nr 4 do rozporządzenia.
3. Zamknięte źródła promieniotwórcze mogą być stosowane w pracowniach izotopowych z otwartymi źródłami promieniotwórczymi.
§ 14. 1. W pracowni izotopowej klasy III, poza wymaganiami określonymi w § 6:
1) stanowiska pracy wyposaża się w wyciągi radiochemiczne, a jeżeli jest to potrzebne, także w komory rękawicowe lub inne urządzenia uniemożliwiające rozprzestrzenianie się skażeń promieniotwórczych;
2) powierzchnie robocze wykonuje się w sposób uniemożliwiający rozprzestrzenianie się skażeń promieniotwórczych oraz umożliwiający ich usuwanie;
3) podłogi, ściany i instalacje przygotowuje się w sposób umożliwiający usunięcie powstałych na ich powierzchniach skażeń promieniotwórczych;
4) zapewnia się wentylowanie mechaniczne pomieszczeń odrębnym systemem wentylacyjnym umożliwiającym co najmniej 3-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny;
5) w zależności od rodzaju prowadzonych prac z otwartymi źródłami promieniotwórczymi zapewnia się:
a) pomiar zawartości substancji promieniotwórczych w powietrzu i ściekach usuwanych z tej pracowni,
b) zbieranie i przechowywanie stałych i ciekłych odpadów promieniotwórczych w specjalnych pojemnikach lub zbiornikach,
c) oczyszczanie usuwanego z tej pracowni powietrza,
d) podciśnienie w szczelnych komorach roboczych, wynoszące co najmniej 200 paskali (Pa) w stosunku do otoczenia.
2. W pracowni izotopowej klasy III nie jest dopuszczalne wykonywanie
czynności, które mogłyby ułatwić wprowadzenie substancji promieniotwórczych do
wnętrza organizmu, w szczególności spożywanie posiłków i palenie tytoniu.
3. Organizacja pracy w pracowni izotopowej klasy III zapewnia komunikację między pomieszczeniami, z wyłączeniem magazynu źródeł i odpadów promieniotwórczych, bez konieczności wychodzenia na zewnątrz pracowni, jeżeli pracownia izotopowa klasy III jest wyposażona w magazyn zewnętrzny.
§ 15. W pracowni izotopowej klasy II, poza wymaganiami określonymi dla pracowni izotopowej klasy III, zapewnia się:
1) powierzchnię, z wyłączeniem śluzy sanitarno-dozymetrycznej i pomieszczenia do przechowywania źródeł i odpadów promieniotwórczych, nie mniejszą niż 15 m2;
2) wejście i wyjście przez śluzę sanitarno-dozymetryczną;
3) wentylację mechaniczną nawiewno-wyciągową gwarantującą:
a) przepływ powietrza w kierunku pomieszczeń, w których istnieje większe prawdopodobieństwo powstawania skażeń promieniotwórczych,
b) ruch powietrza lub układ ciśnień, który zapobiega rozprzestrzenianiu się skażeń promieniotwórczych powstających na stanowiskach pracy,
c) wyrzut powietrza na wysokości co najmniej 1 m ponad kalenicą budynku pracowni izotopowej klasy II i budynku sąsiadującego;
4) oznaczenie w sposób trwały i widoczny środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego;
5) przechowywanie źródeł i odpadów promieniotwórczych w wydzielonym magazynie, o wentylacji mechanicznej nawiewno-wyciągowej zapewniającej w czasie przebywania tam pracowników co najmniej 6-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny, przy czym włączenie wentylacji następuje co najmniej 10 minut przed wejściem pracowników do magazynu.
§ 16. W przypadku pracowni izotopowej klasy I, poza wymaganiami określonymi dla pracowni izotopowej klasy II, zapewnia się jej lokalizację w niemieszkalnym obiekcie budowlanym oraz przechowywanie źródeł i odpadów promieniotwórczych oddzielnie i w wydzielonych magazynach, o wentylacji mechanicznej nawiewno-wyciągowej zapewniającej w czasie przebywania tam pracowników co najmniej 6-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny, przy czym włączenie wentylacji następuje co najmniej 10 minut przed wejściem pracowników do magazynu.
§ 17. W przypadku pracowni, w których są stosowane źródła promieniowania jonizującego w celach medycznych, wymaga się dodatkowo spełniania odpowiednich wymagań ogólnych, określonych w przepisach dotyczących pomieszczeń i urządzeń zakładów opieki zdrowotnej.
Rozdział 3
Zasady pracy ze źródłami promieniotwórczymi, urządzeniami zawierającymi takie źródła oraz urządzeniami wytwarzającymi promieniowanie jonizujące, stosowanymi poza pracowniami stosującymi źródła promieniotwórcze, urządzenia zawierające takie źródła lub urządzenia wytwarzające promieniowanie jonizujące
§ 18. 1. Źródła promieniotwórcze, urządzenia zawierające takie źródła oraz urządzenia wytwarzające promieniowanie jonizujące mogą być stosowane poza pracownią, jeżeli:
1) źródła promieniowania jonizującego są zainstalowane na terenie jednostki organizacyjnej w sposób uniemożliwiający niekontrolowane narażenie osób i środowiska lub
2) zachodzi konieczność prowadzenia prac w terenie, a ochrona radiologiczna nie wymaga zastosowania stałych osłon przed promieniowaniem jonizującym i izolowania miejsc stosowania źródeł promieniowania jonizującego od otoczenia.
2. W warunkach, o których mowa w ust. 1 pkt 2:
1) w przypadku prac wymagających stosowania otwartych źródeł promieniotwórczych, przed rozpoczęciem prac uzyskuje się zgodę właściciela lub administratora terenu, na którym prace mają być prowadzone oraz zawiadamia się o nich właściwego inspektora sanitarnego;
2) w razie możliwości przekroczenia limitu użytkowego dawki ustalonego w zezwoleniu, osoby biorące udział w pracach wyposaża się w akustyczne indywidualne sygnalizatory promieniowania jonizującego;
3) wszystkie czynności związane ze stosowaniem otwartych źródeł promieniotwórczych wykonuje się pod nadzorem inspektora ochrony radiologicznej;
4) w razie konieczności magazynowania źródeł i odpadów promieniotwórczych poza pracownią - przechowuje się je na terenie nadzorowanym w miejscu zabezpieczonym przed pożarem, zalaniem wodą i dostępem osób postronnych, stosując wymagania, o których mowa w § 5 ust. 6-8.
Rozdział 4
Sposób prowadzenia kontroli źródeł promieniowania jonizującego oraz ewidencji źródeł promieniotwórczych
§ 19. 1. Kontrola źródeł promieniotwórczych obejmuje sprawdzenie, nie rzadziej niż raz na rok kalendarzowy:
1) zgodności stanu źródeł z dokumentami ewidencji źródeł promieniotwórczych;
2) szczelności zamkniętych źródeł promieniotwórczych.
2. Wyniki kontroli szczelności zamkniętych źródeł promieniotwórczych rejestruje się w protokole kontroli, który zawiera w szczególności:
1) datę kontroli;
2) typ i numer zamkniętego źródła promieniotwórczego lub urządzenia zawierającego takie źródło;
3) rodzaj izotopu promieniotwórczego, jego aktywność oraz datę określenia aktywności;
4) typ i numer przyrządu, którym wykonano pomiary;
5) wynik pomiaru;
6) wyniki kontroli;
7) nazwę i adres instytucji oraz imię i nazwisko osoby, która przeprowadziła kontrolę.
3. W jednostkach organizacyjnych prowadzących działalność w zakresie wytwarzania, przetwarzania i instalowania źródeł promieniotwórczych lub urządzeń zawierających takie źródła oraz obrotu nimi kontrolę, o której mowa w ust. 1, wykonuje się na bieżąco.
§ 20. 1. Kontrola urządzeń zawierających źródła promieniotwórcze lub wytwarzających promieniowanie jonizujące przed wprowadzeniem ich do eksploatacji obejmuje sprawdzenie zgodności parametrów urządzenia z dokumentacją techniczną, w szczególności określenie mocy dawki promieniowania jonizującego w odległości 0,1 m i 1 m od obudowy urządzenia w kierunku innym niż kierunek wiązki promieniowania wyprowadzonego z urządzenia.
2. Wyniki kontroli, o której mowa w ust. 1, odnotowuje się w protokole zdawczo-odbiorczym urządzenia.
3. Kopię protokołu zdawczo-odbiorczego, o którym mowa w ust. 2, kierownik jednostki organizacyjnej prowadzący kontrolę przekazuje organowi wydającemu zezwolenie.
§ 21. 1. W jednostkach organizacyjnych wykonujących działalność polegającą na wytwarzaniu i przetwarzaniu źródeł promieniotwórczych ewidencja obejmuje wyjściowe materiały promieniotwórcze oraz wyprodukowane źródła promieniotwórcze i jest prowadzona na karcie ewidencyjnej, której wzór jest określony w załączniku nr 5 do rozporządzenia.
2. W jednostkach organizacyjnych wykonujących działalność polegającą na obrocie źródłami promieniotwórczymi, produkcji, obrocie lub instalowaniu urządzeń zawierających źródła promieniotwórcze ewidencja obejmuje przychód i rozchód źródeł promieniotwórczych i jest prowadzona na karcie ewidencyjnej, której wzór jest określony w załączniku nr 6 do rozporządzenia.
3. W jednostkach organizacyjnych wykonujących działalność polegającą na stosowaniu lub przechowywaniu źródeł promieniotwórczych lub urządzeń zawierających takie źródła ewidencja obejmuje odpowiednio stosowane lub przechowywane źródła promieniotwórcze i jest prowadzona na kartach ewidencyjnych, których wzory są określone w załącznikach nr 7-10 do rozporządzenia.
4. W jednostkach organizacyjnych wykonujących działalność polegającą na transporcie źródeł promieniotwórczych lub urządzeń zawierających takie źródła, z wyłączeniem transportu wewnątrz jednostki, ewidencja obejmuje dokumenty przewozowe określone w przepisach dotyczących przewozu towarów niebezpiecznych.
§ 22. 1. Karty ewidencyjne, o których mowa w § 21 ust. 1-3, kierownik jednostki organizacyjnej przechowuje przez okres 5 lat od chwili zakończenia działalności ze źródłem promieniotwórczym.
2. Dokumenty przewozowe, o których mowa w § 21 ust. 4, kierownik jednostki organizacyjnej przechowuje przez okres 3 lat od dnia zakończenia transportu źródeł promieniotwórczych.
3. Kierownik jednostki organizacyjnej wykonującej działalność, o której mowa w § 21 ust. 3, na której wykonywanie jest wymagane zezwolenie, sporządza ewidencję posiadanych zamkniętych źródeł promieniotwórczych według stanu na dzień 31 grudnia danego roku, na karcie ewidencyjnej, której wzór jest określony w załączniku nr 11 do rozporządzenia, oraz przesyła tę kartę Prezesowi Państwowej Agencji Atomistyki w terminie do dnia 31 stycznia roku następnego.
4. Prezes Państwowej Agencji Atomistyki przechowuje karty ewidencyjne, o których mowa w ust. 3, przez okres 30 lat od dnia ich otrzymania.
§ 23. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2003 r.
Prezes Rady Ministrów: L. Miller
Załączniki do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. (poz. 2029)
Załącznik nr 1
Załącznik nr 2
Załącznik nr 3
KLASY PRACOWNI IZOTOPOWYCH Z
OTWARTYMI ŹRÓDŁAMI PROMIENIOTWÓRCZYMI W ZALEŻNOŚCI OD AKTYWNOŚCI STOSOWANYCH
JEDNOCZEŚNIE W PRACOWNI IZOTOPÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH I ICH PRZYNALEŻNOŚCI DO
GRUPY IZOTOPÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH
Grupa izotopów promieniotwórczych |
Klasa pracowni |
||
I |
II |
III |
|
Aktywność stosowanych jednocześnie w
pracowni izotopów promieniotwórczych |
|||
MBq |
MBq |
MBq |
|
1 |
powyżej 1000 |
powyżej 1 do 1000 |
do 1 |
2 |
powyżej 10000 |
powyżej 10 do 10000 |
do 10 |
3 |
powyżej 100000 |
powyżej 100 do 100000 |
do 100 |
4 |
powyżej 1000000 |
powyżej 1000 do 1000000 |
do 1000 |
Objaśnienia:
1. W przypadku pracowni przeznaczonej do prac z izotopami
promieniotwórczymi różnych grup izotopów, klasę pracowni określa się porównując
aktywność obliczoną według wzoru:
A = A1+ 0,1 A2+ 0,01 A3+ 0,001 A4
gdzie A1, A2, A3, A4 -
stosowana jednocześnie maksymalna aktywność izotopów odpowiednio 1, 2, 3 lub 4
grupy izotopów
z aktywnością l grupy izotopów przewidzianą dla poszczególnych klas
pracowni.
2. W zależności od rodzaju wykonywanych czynności z substancjami
promieniotwórczymi, aktywność stosowanych jednocześnie w pracowni izotopów
promieniotwórczych może być zwiększona lub zmniejszona, poprzez pomnożenie
przez współczynnik:
Określenie czynności |
Współczynnik |
Magazynowanie |
100 |
Diagnostyka lekarska |
100 |
Bardzo proste czynności na mokro |
10 |
Normalne czynności chemiczne |
1 |
Skomplikowane czynności na mokro z
prawdopodobieństwem rozlania i proste czynności na sucho z możliwością
pylenia |
0,1 |
Skomplikowane czynności na sucho z
możliwością pylenia |
0,01 |
Załącznik nr 4
GRUPY IZOTOPÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH
Grupa izotopów |
Izotop promieniotwórczy |
|||||||||
1 |
Sm-146 |
Sm-147 |
Gd-148 |
Gd-152 |
Pb-210 |
Bi-210m |
Po-210 |
Ra-223 |
Ra-224 |
Ra-225 |
Ra-226 |
Ra-228 |
Ac-225 |
Ac-226 |
Ac-227 |
Th-227 |
Th-228 |
Th-229 |
Th-230 |
Th-232 |
|
Pa-231 |
U-230 |
U-232 |
U-233 |
U-234 |
U-235 |
U-236 |
U-238 |
Np-236 |
Np-237 |
|
Pu-236 |
Pu-238 |
Pu-239 |
Pu-240 |
Pu-242 |
Pu-244 |
Am-241 |
Am-242m |
Am-243 |
Cra-240 |
|
Cm-242 |
Cm-243 |
Cm-244 |
Cm-245 |
Cm-246 |
Cm-247 |
Cm-248 |
Cm-250 |
Bk-247 |
Cf-248 |
|
Cf-249 |
Cf-250 |
Cf-251 |
Cf-252 |
Cf-253 |
Cf-254 |
Es-253 |
Es-254 |
Fm-257 |
Md-258 |
|
2 |
Be-10 |
Al-26 |
Si-32 |
Ti-44 |
Fe-60 |
Co-60 |
Ge-68 |
Sr-82 |
Sr-90 |
Zr-93 |
Nb-94 |
Ru-106 |
Rh-102 |
Ag-108m |
Ag-110m |
Cd-113 |
Cd-113m |
In-114m |
In-115 |
Sn-126 |
|
I-126 |
I-129 |
I-131 |
La-137 |
La-138 |
Ce-144 |
Pm-146 |
Eu-150 |
Eu-152 |
Eu-154 |
|
Tb-158 |
Ho-166m |
Lu-176 |
Lu-177m |
Hf-172 |
Hf-178m |
Hf-182 |
Ta-180 |
Os-194 |
Ir-192m |
|
Hg-194 |
Pb-202 |
Pb-212 |
Bi-210 |
Bi-212 |
Bi-213 |
Bi-214 |
At-211 |
Fr-222 |
Ac-224 |
|
Ac-228 |
Th-226 |
Pa-227 |
Pa-228 |
Pa-230 |
Pu-234 |
Pu-241 |
Am-242 |
Cm-241 |
Bk-249 |
|
Cf-244 |
Cf-246 |
Es-254m |
Fm-252 |
Fm-253 |
Fm-254 |
Fm-255 |
Md-257 |
|
|
|
3 |
C-14 |
Na-22 |
Na-24 |
Mg-28 |
Si-31 |
P-32 |
P-33 |
S-35 |
Cl-36 |
K-40 |
K-42 |
K-43 |
Ca-41 |
Ca-45 |
Ca-47 |
Sc-43 |
Sc-44 |
Sc-44m |
Sc-46 |
Sc-47 |
|
Sc-48 |
Ti-45 |
V-48 |
Cr-48 |
Mn-52 |
Mn-54 |
Mn-56 |
Fe-52 |
Fe-55 |
Fe-59 |
|
Co-55 |
Co-56 |
Co-57 |
Co-58 |
Ni-56 |
Ni-57 |
Ni-59 |
Ni-63 |
Ni-65 |
Ni-66 |
|
Cu-61 |
Cu-64 |
Cu-67 |
Zn-62 |
Zn-65 |
Zn-69m |
Zn-71m |
Zn-72 |
Ga-66 |
Ga-67 |
|
Ga-72 |
Ga-73 |
Ge-66 |
Ge-69 |
Ge-77 |
Ge-78 |
As-70 |
As-71 |
As-72 |
As-73 |
|
As-74 |
As-76 |
As-77 |
As-78 |
Se-70 |
Se-73 |
Se-75 |
Se-79 |
Br-74m |
Br-76 |
|
Br-77 |
Br-80m |
Br-82 |
Rb-82m |
Rb-83 |
Rb-84 |
Rb-86 |
Rb-87 |
Sr-80 |
Sr-83 |
|
Sr-85 |
Sr-89 |
Sr-91 |
Sr-92 |
Y-86 |
Y-87 |
Y-88 |
Y-90 |
Y-90m |
Y-91 |
|
Y-92 |
Y-93 |
Zr-86 |
Zr-88 |
Zr-89 |
Zr-95 |
Zr-97 |
Nb-89 |
Nb-90 |
Nb-93m |
|
Nb-95 |
Nb-95m |
Nb-96 |
Mo-90 |
Mo-93 |
Mo-93m |
Mo-99 |
Tc-94 |
Tc-99 |
Tc-95m |
|
Tc-96 |
Tc-97 |
Tc-97m |
Tc-98 |
Tc-99 |
Ru-97 |
Ru-103 |
Ru-105 |
Rh-99 |
Rh-100 |
|
Rh-101 |
Rh-101m |
Rh-102m |
Rh-105 |
Rh-106m |
Pd-100 |
Pd-101 |
Pd-103 |
Pd-107 |
Pd-109 |
|
Ag-105 |
Ag-106m |
Ag-111 |
Ag-112 |
Cd-107 |
Cd-109 |
Cd-115 |
Cd-115m |
Cd-117 |
Cd-117m |
|
In-110 |
In-111 |
In-117m |
Sn-110 |
Sn-113 |
Sn-117m |
Sn-119m |
Sn-121 |
Sn-121m |
Sn-123 |
|
Sn-125 |
Sn-127 |
Sn-128 |
Sb-118m |
Sb-120 |
Sb-122 |
Sb-124 |
Sb-125 |
Sb-126 |
Sb-127 |
|
Sb-128 |
Sb-129 |
Te-116 |
Te-121 |
Te-121m |
Te-123 |
Te-123m |
Te-125m |
Te-127 |
Te-127m
|
|
Te-129m |
Te-131m |
Te-132 |
Te-133m |
Te-134 |
I-120 |
I-120m |
I-123 |
I-124 |
I-125 |
|
I-130 |
I-132 |
I-132m |
I-133 |
I-135 |
Cs-132 |
Cs-134 |
Cs-135 |
Cs-136 |
Cs-137 |
|
Ba-126 |
Ba-128 |
Ba-131 |
Ba-133 |
Ba-133m |
Ba-135m |
Ba-140 |
La-132 |
La-140 |
La-141 |
|
La-142 |
Ce-134 |
Ce-135 |
Ce-137m |
Ce-139 |
Ce-141 |
Ce-143 |
Pr-138m |
Pr-142 |
Pr-143 |
|
Pr-145 |
Nd-138 |
Nd-139m |
Nd-147 |
Nd-149 |
Pm-143 |
Pm-144 |
Pra-145 |
Pm-147 |
Pm-148 |
|
Pm-148m |
Pm-149 |
Pm-150 |
Pm-151 |
Sm-142 |
Sm-145 |
Sm-151 |
Sm-153 |
Sm-156 |
Eu-145 |
|
Eu-146 |
Eu-147 |
Eu-148 |
Eu-149 |
Eu-152ra |
Eu-155 |
Eu-156 |
Eu-157 |
Gd-146 |
Gd-147 |
|
Gd-149 |
Gd-151 |
Gd-153 |
Gd-159 |
Tb-147 |
Tb-149 |
Tb-150 |
Tb-151 |
Tb-153 |
Tb-154 |
|
Tb-155 |
Tb-156 |
Tb-156m |
Tb-157 |
Tb-160 |
Tb-161 |
Dy-155 |
Dy-159 |
Dy-166 |
Ho-166 |
|
Ho-167 |
Er-169 |
Er-171 |
Er-172 |
Tm-166 |
Tm-167 |
Tm-170 |
Tm-171 |
Tm-172 |
Tm-173 |
|
Yb-166 |
Yb-169 |
Yb-175 |
Yb-178 |
Lu-169 |
Lu-170 |
Lu-171 |
Lu-172 |
Lu-173 |
Lu-174 |
|
Lu-174m |
Lu-176m |
Lu-177 |
Lu-179 |
Hf-170 |
Hf-173 |
Hf-175 |
Hf-177m |
Hf-179m |
Hf-180m |
|
Hf-181 |
Hf-184 |
Ta-173 |
Ta-175 |
Ta-176 |
Ta-177 |
Ta-178 |
Ta-179 |
Ta-182 |
Ta-183 |
|
Ta-184 |
W-178 |
W-185 |
W-187 |
W-188 |
Re-181 |
Re-182 |
Re-184 |
Re-184m |
Re-186 |
|
Re-186m |
Re-188 |
Re-189 |
Os-181 |
Os-182 |
Os-185 |
Os-191 |
Os-191m |
Os-193 |
Ir-184 |
|
Ir-185 |
Ir-186 |
Ir-187 |
Ir-188 |
Ir-189 |
Ir-190 |
lr-190m |
Ir-192 |
lr-193m |
Ir-194 |
|
Ir-194m |
lr-195 |
Ir-195m |
Pt-188 |
Pt-191 |
Pt-193m |
Pt-195m |
Pt-197 |
Pt-200 |
Au-193 |
|
Au-194 |
Au-195 |
Au-198 |
Au-198m |
Au-199 |
Au-200m |
Hg-193 |
Hg-193m |
Hg-195m |
Hg-197 |
|
Hg-197m |
Hg-203 |
Tl-198 |
Tl-200 |
Tl-202 |
Tl-204 |
Pb-200 |
Pb-201 |
Pb-202m |
Pb-203 |
|
Pb-205 |
Pb-211 |
Pb-214 |
Bi-201 |
Bi-202 |
Bi-203 |
Bi-205 |
Bi-206 |
Bi-207 |
Po-207 |
|
At-207 |
Fr-223 |
Ra-227 |
Th-231 |
Th-234 |
Pa-232 |
Pa-233 |
Pa-234 |
U-231 |
U-237 |
|
U-240 |
Np-234 |
Np-235 |
Np-238 |
Np-239 |
Np-240 |
Pu-237 |
Pu-243 |
Pu-245 |
Pu-246 |
|
Am-239 |
Am-240 |
Am-244 |
Am-246 |
Cm-238 |
Bk-245 |
Bk-246 |
Bk-250 |
Es-250 |
Es-251 |
|
4 |
H-3 |
Be-7 |
C-11 |
F-18 |
Cl-38 |
Cl-39 |
K-44 |
K-45 |
Sc-49 |
V-47 |
V-49 |
Cr-49 |
Cr-51 |
Mn-51 |
Mn-52m |
Mn-53 |
Co-58m |
Co-60m |
Co-ćl |
Co-62m |
|
Cu-60 |
Zn-63 |
Zn-69 |
Ga-65 |
Ga-68 |
Ga-70 |
Ge-67 |
Ge-71 |
Ge-75 |
As-69 |
|
Se-73m |
Se-81 |
Se-81m |
Se-83 |
Br-74 |
Br-75 |
Br-80 |
Br-83 |
Br-84 |
Rb-79 |
|
Rb-81 |
Rb-81 m |
Rb-88 |
Rb-89 |
Sr-81 |
Sr-85m |
Sr-87m |
Y-86m |
Y-91m |
Y-94 |
|
Y-95 |
Nb-88 |
Nb-97 |
Nb-98 |
Mo-101 |
Tc-93 |
Tc-93m |
Tc-94m |
Tc-96m |
Tc-99m |
|
Tc-101 |
Te-104 |
Ru-94 |
Rh-99m |
Rh-103m |
Rh-107 |
Ag-102 |
Ag-103 |
Ag-104 |
Ag-104m |
|
Ag-106 |
Ag-115 |
Cd-104 |
In-109 |
In-112 |
In-113m |
In-115m |
In-116m |
In-117 |
In-119m |
|
Sn-111 |
Sn-123m |
Sb-115 |
Sb-116 |
Sb-116m |
Sb-117 |
Sb-119 |
Sb-124m |
Sb-126m |
Sb-130 |
|
Sb-131 |
Te-129 |
Te-131 |
Te-133 |
l-121 |
l-128 |
l-134 |
Cs-125 |
Cs-127 |
Cs-129 |
|
Cs-130 |
Cs-131 |
Cs-134m |
Cs-135m |
Cs-138 |
Ba-131m |
Ba-139 |
Ba-141 |
Ba-142 |
La-131 |
|
La-135 |
La-143 |
Ce-137 |
Pr-136 |
Pr-137 |
Pr-139 |
Pr-142m |
Pr-144 |
Pr-147 |
Nd-136 |
|
Nd-139 |
Nd-141 |
Nd-151 |
Pm-141 |
Sm-141 |
Sm-141m |
Sm-155 |
Eu-158 |
Gd-145 |
Dy-157 |
|
Dy-165 |
Ho-155 |
Ho-157 |
Ho-159 |
Ho-161 |
Ho-162 |
Ho-162m |
Ho-164 |
Ho-164m |
Er-161 |
|
Er-165 |
Tm-162 |
Tm-175 |
Yb-162 |
Yb-167 |
Yb-177 |
Lu-178 |
Lu-178m |
Hf-182m |
Hf-183 |
|
Ta-172 |
Ta-174 |
Ta-180m |
Ta-182m |
Ta-185 |
Ta-186 |
W-176 |
W-177 |
W-179 |
W-181 |
|
Re-177 |
Re-178 |
Re-187 |
Re-188m |
Os-180 |
Os-189m |
Ir-182 |
Pt-186 |
Pt-189 |
Pt-193 |
|
Pt-197m |
Pt-199 |
Au-200 |
Au-201 |
Hg-195 |
Hg-199m |
Tl-194 |
Tl-194m |
Tl-195 |
Tl-197 |
|
Tl-198m |
Tl-199 |
TI-201 |
Pb-195m |
Pb-198 |
Pb-199 |
Pb-209 |
Bi-200 |
Po-203 |
Po-205 |
|
U-239 |
Np-232 |
Np-233 |
Pu-235 |
Am-237 |
Am-238 |
Am-244m |
Am-245 |
Am-246m |
Cm-249 |
Załącznik nr 5
Załącznik nr 6
Załącznik nr 7
Załącznik nr 8
Załącznik nr 9
Załącznik nr 10
Załącznik nr 11